Met de rollator over het wereldtoneel
Vergrijzing en buitenlandse politiek

Het tweede scenario gaat er juist vanuit dat de Duitse bevolking op het huidige peil van 82 miljoen zal blijven, omdat een forse jaarlijkse toestroom van immigranten het lage geboortecijfer zal compenseren. Ook in dit geval zal de Duitse positie in Europa en de wereld klappen oplopen, zij het op een meer indirecte manier. Want ook immigratie zal niet kunnen voorkomen dat Duitsland in de nabije toekomst een explosieve groei van het aantal ouderen te verwerken krijgt. Deze ontwikkeling zal de Duitse economische welvaart, waarop de Duitse politieke invloed in grote mate is gestoeld, op een aantal manieren nadelig beïnvloeden. De Duitse markt zal minder aantrekkelijk worden voor investeerders, omdat de jongere consumentendoelgroep steeds kleiner wordt. Jonge, innovatieve ondernemers zullen steeds schaarser worden. Maar bovenal zullen de kosten voor de gezondheidszorg en andere sociale voorzieningen, waarop de vele ouderen aanspraak zullen maken, een steeds groter beslag leggen op de nationale begroting. Birg is uiterst pessimistisch: "Deze geboortecijfers voorspellen: De economische groei zal verder stagneren en de begrotingsproblemen zullen alleen maar toenemen". De gevolgen van een dergelijke prognose voor het buitenlandbeleid van Duitsland laten zich raden. Een verarmd Duitsland zal in de toekomst nog meer moeite hebben om aan internationale verplichtingen te voldoen, zoals het bijdragen aan internationale militaire en humanitaire operaties. Nu al, zo blijkt uit een eind oktober uitgelekt Strategiepapier van de Bondsregering, maakt Berlijn zich grote zorgen over de toekomstige financiering van Europese missies.

Global player of Urlaub von der Weltpolitik?
Los van de vraag of Duitsland in de toekomst een actieve rol in de wereldpolitiek zal kunnen spelen, valt te betwijfelen of het vergrijsde land dat wel zal willen. Volgens Ton Nijhuis, wetenschappelijk directeur van het Duitsland Instituut Amsterdam, zal de Duitse neiging tot Urlaub von der Weltpolitik door de vergrijzing alleen maar versterkt worden. "De politieke ambitie om een global player te zijn zal niet toenemen in een land waarin het electoraat vooral tevreden in de leunstoel achterover leunt en geniet van het leven". Nijhuis vreest dat deze ingeslapenheid ook de rest van vergrijzend Europa parten zal spelen: "Europa is een zelfgenoegzaam en decadent continent aan het worden, dat liever anderen de rommel laat opruimen". Natuurlijk zijn er altijd nog de Amerikanen die Europa in crisissituaties uit de brand kunnen helpen. Maar juist in Amerika zelf zijn de demografische ontwikkelingen ongunstig voor Europa, waarschuwt Nijhuis: "De immigratie naar Amerika van mensen uit Latijns-Amerika en Azië zal de Amerikaanse interesse voor die gebieden versterken, ten koste van de betrokkenheid bij Europa". Het lijkt tijd, kortom, om het ogenschijnlijk irrelevante thema demografie in old Europe en vooral in old Germany eens hoger op de buitenlandspolitieke agenda te plaatsen.

Mark Beunderman is historicus en freelance journalist.

Lees verder: Stad van de toekomst

Lees ook: Maatschappelijke gevolgen