"Wir sind das Volk"
Verkiezingen in de voormalige DDR

Bij mijn onderzoek naar de wijze waarop senioren in deze stad terugblikken op de DDR-periode is het onderwerp politiek dan ook niet te vermijden. Veel van mijn gesprekken over het verleden gaan samen met een politieke prognose. Met het Nederlandse verkiezingscircus net achter de rug, stonden ook hier sinds mijn aankomst de lokale kranten vol over de aankomende verkiezingen.

Door haar nadruk op vrede en sociale gerechtigheid doet de PDS pogingen jongeren aan te spreken Daarnaast weet de PDS zich hier in Leipzig ook positief te profileren doordat zij een vaste deelnemer is aan de tegen-demonstraties die worden georganiseerd wanneer de extreem-rechtse NDP hier door de straten marcheert. Deze demonstraties van de neonazistische partij en de kosten die de politiebegeleiding met zich mee brengt, is steeds meer Leipzigers een doorn in het oog. Samen met studenten en dominee Führer van de Nicolai Kirche (die ook tijdens de Wende een belangrijke rol had in de massale demonstraties), wordt er nu gezamenlijk op acties tegen dit bruine geweld gebroed.

Strijd om een verdwenen kerk
Twaalf jaar na de Wende speelt het DDR -verleden hier in Leipzig dus nog op allerlei manieren een rol bij de verkiezingen. Dat is ook te zien aan de discussie die hier woedt over een gepland nieuwbouwproject op een van de grootste pleinen in het centrum van de stad: de Augustusplatz. Tot 1968 stond er op dit plein (destijds nog Karl-Marx-Platz genoemd), de Pauliner Kirche. Deze universiteitskerk is toen onder protest van vooral kerkelijke inwoners opgeblazen omdat hij niet zou passen op zon belangrijk plein in de socialistische en atheïstische DDR.

De nieuwbouw van de jaren zeventig die ervoor in de plaats werd gebouwd heeft inmiddels ook zijn beste tijd gehad. Nu strijden verschillende partijen met elkaar over de vraag of de kerk bij de nieuwe inrichting van het plein als symbolisch gebaar moet worden herbouwd. De CDU ondersteunt de belangenvereniging die wil dat de kerk in oude staat wordt herbouwd om 34 jaar later de actie van destijds ongedaan te maken, maar de SPD is van mening dat het geld beter kan worden besteed aan andere projecten. Een monument is goedkoper en volgens de SPD ook geschikter om de vernietiging van de kerk te herdenken. Uiteindelijk gaat deze discussie ook over de vraag op welke manier de stad moet omgaan met haar socialistische verleden. Elke bijeenkomst over dit thema roept dan ook weer emotionele reacties op.

Ontevreden over de jeugd
Een ander verkiezingsthema dat ook samen hangt met de DDR-periode is de ontevredenheid over de jeugd, die geen belang meer zou hechten aan de toch zo belangrijke waarden "Sauberkeit, Ordnung und Ruhe". In Nederland klinkt dezelfde klacht, maar hier in Leipzig legt de oudere generatie vaak de schuld bij veranderingen die na de Wende hebben plaatsgevonden. Het huidige schoolsysteem bijvoorbeeld is volgens velen slechter dan dat van de DDR. Veel van mijn gesprekspartners klagen ook over het verval van morele waarden bij de jeugd, nu deze niet meer wordt opgevoed in de zomerkampen en de jeugdorganisaties van de DDR. De graffiti op gerenoveerde gebouwen en het afval op straat vormen een bron voor gemekker, maar ook de komst van drugs en de daarmee samengaande criminaliteit geeft deze generatie een gevoel van onveiligheid.

Aangezien juist veel mensen van de oudere generatie hun stem uitbrengen bij de verkiezingen, komen de verschillende politieke partijen nu met allerlei plannen om deze problemen aan te pakken. Vooral de CDU hamert in haar verkiezingscampagne op veiligheid en leefbaarheid, de lokale afgevaardigde Schulz heeft verschillende lezingen over dit thema georganiseerd. Overigens verwonder ik me er nog steeds over hoe achteloos mensen hier met hun handtas omgaan, of over de kleine sloten die hier om grote mountainbikes hangen. dat zou je in Amsterdam niet moeten proberen!

Deze lokale problemen spelen natuurlijk een rol bij de verkiezingen, omdat mensen niet alleen een partij, maar ook een lokale afgevaardigde kiezen. Maar zelfs deze lokale afgevaardigden besteden hier in hun campagne vooral aandacht aan de werkloosheid en de watersnood. Deze themas zijn voor de Leipzigers immers geen 'ver-van-mijn-bed- show', maar vormen hier heel concrete problemen. Geen enkele partij weet echter overtuigend duidelijk te maken hoe deze problemen zijn op te lossen. De voormalige DDR wordt dertien jaar na de Wende het zwaarst getroffen door de slechte economische prognoses en nu ook nog eens door een vloedgolf modder uit de Elbe en de Mulde. Veel Leipzigers lijken dan ook weinig vertrouwen te hebben dat de verkiezingen, met welke uitslag dan ook, veel aan hun situatie zal veranderen. Daarvoor zien de statistieken er te somber uit.

Christien Muusse (1977) studeert culturele antropologie aan de Universiteit van Amsterdam en schrijft een scriptie over de sociaal- culturele constructie van ouderdom in relatie tot politieke en economische veranderingen in de voormalige DDR. Hiervoor verblijft zij sinds een aantal maanden in Leipzig. Haar onderzoek wordt mede gefinancierd door hetDuitsland Instituut Amsterdam.


Cijfers bij het artikel

*Jongerenqoutum is het percentage inwoners onder 15 jaar ten opzichte van inwoners in productieve leeftijd (15-65).

**Ouderenqoutum is het percentage inwoners die 65+ zijn, ten opzichte van inwoners in productieve leeftijd (15-65).

***Stand 30-62002,bron: www.statistik.sachsen.de / www.arbeitsamt.de/hst/index.html