Brengelmann spreekt over Nederlands-Duitse relatie
Festivalweek Duitsland 2030

Toen Dirk Brengelmann in de jaren tachtig de Duitse diplomatenopleiding volgde, kwam hij met zijn klasje ook naar Nederland. Daar werden ze ontvangen door de toenmalige ambassadeur Otto von der Gablentz. In gesprek met hem toen viel vaak het woord 'verzoening', vertelt Brengelmann. "Dat was nog een belangrijk deel van zijn werk." Sindsdien is er veel veranderd in de Nederlands-Duitse betrekkingen. "Nu hebben we banden die niet alleen nauw zijn maar ook vol vertrouwen." Kijk alleen al naar de 5 mei-lezing, die kanselier Merkel dit jaar hield, zegt Brengelmann. "Dan moet je vaststellen dat we een lange weg hebben afgelegd."

De Tweede Wereldoorlog had diepe groeven achtergelaten in het collectieve geheugen van de Nederlanders, waardoor velen Duitsland met een schuin oog bleven bekijken. Dit speelde zelfs nog in 1995, toen de Duitse bondskanselier Helmut Kohl werd uitgenodigd in Rotterdam een toespraak te houden om de slachtoffers van de oorlogsjaren te herdenken, memoreert Jürgens in zijn gesprek met Brengelmann. Dat bezoek vond niet plaats op Bevrijdingsdag zelf - dat lag nog te gevoelig. Kohl hield zijn toespraak op 22 mei en niet iedereen was erover te spreken. Toen Merkel dit jaar de 5-mei lezing hield, was van dergelijke kritiek geen sprake meer. De bondskanselier werd zelfs uitvoerig geprezen, waardoor duidelijk blijkt hoe de Nederlands-Duitse verhoudingen zijn veranderd.

Brengelmann en Jürgens blikken terug op deze toespraken en nemen ze als uitgangspunt om de relatie tussen Nederland en Duitsland onder de loep te nemen. "Het discours wat betreft het oorlogsverleden is duidelijk veranderd", aldus Jürgens. "Kohl heeft in zijn toespraak erkend dat er nog problemen waren. Merkel heeft zich op haar eigen manier nederig opgesteld. Dat is belangrijk, omdat Nederlanders graag zien dat een Duitse bondskanselier ook oog heeft voor Nederland."

De toespraken hadden ook veel overeenkomsten. Zowel Kohl als Merkel benadrukken de rol van vrijheid in de moderne Nederlandse en Duitse samenlevingen. De vrije, mondige burger is in beide landen belangrijk. Toch lijken veel mensen niet te weten hoeveel de twee landen hierin op elkaar lijken en, misschien nog wel belangrijker, hoezeer de twee landen elkaar nodig hebben. Volgens Brengelmann is hier vooral in Duitsland weinig bewustzijn over: "In Duitsland weten veel mensen bijvoorbeeld niet dat Nederland in 2020 Duitslands op een na grootste handelspartner was. En dat terwijl we op zoveel vlakken samenwerken. Denk hierbij aan defensie, innovatie, maar ook aan klimaatbeleid."

Vanwege de intense samenwerking is het van groot belang dat de Duitse taal leeft in Nederland, maar op dit punt stokt het een beetje, geeft de ambassadeur aan. "Het is erg jammer dat veel jonge Nederlanders het Duits nauwelijks nog begrijpen, laat staan het zelf spreken. En dat terwijl Duitsland sinds jaar en dag de populairste vakantiebestemming is."

Tot hun spijt constateren Brengelmann Jürgens dat de EU weinig leeft in het bewustzijn van de gemiddelde Nederlander. "Het probleem van de Nederlanders is dat ze zich onzichtbaar voelen in de Europese politiek. Duitsland, zeker met de figuur van Merkel op de voorgrond, is daarentegen alomtegenwoordig", zegt Jürgens. Toch wil Brengelmann de invloed van Merkel niet overschatten: "Als Duitsland een mening heeft en deze op internationaal vlak wil uitdragen, hebben we Europa nodig. Dat kunnen ook wij niet alleen." Nederland mag zichzelf wat dat betreft iets meer waarderen op internationaal vlak, vindt de ambassadeur. "Nederland is veel te bescheiden. Op vele gebieden kan ik de Nederlandse stempel zo herkennen, bijvoorbeeld in de debatten over de NAVO en de Europese soevereiniteit."

Brengelmann en Jürgens spreken ook over de verhoudingen tussen Noordrijn-Westfalen en Nederland, over de gezamenlijke Nederlands-Duitse klimaatdoelen, het coronaherstelfonds en de samenwerking van beide landen in Europa.

Festivalweek Duitsland 2030

Het interview met Brengelmann luidt de opening in van de festivalweek 'Duitsland 2030', waarmee het DIA zijn 25-jarig jubileum viert. Het instituut verkent met bijzondere gasten uit Nederland en Duitsland de nabije toekomst in drie debatten:

- 15 juni, 12 uur: Duitsland, Nederland en Europa, met Caroline de Gruyter en Ton Nijhuis
- 16 juni, 16 uur: Op weg naar een nieuwe herinneringscultuur? met Hetty Berg en Yra van Dijk
- 18 juni, 16 uur: Duitsland Innovatieland, met de science slam Falling Walls Lab