Koning in Duisburg: ‘Kunnen niet zonder elkaar’

Het bomvolle programma van het werkbezoek begon dinsdagochtend op Chemiepark Marl: een van de grootste chemieclusters in Duitsland, dat in de komende jaren een belangrijk distributiecentrum voor waterstof moet worden. Noordrijn-Westfalen wil in 2045 volledig klimaatneutraal zijn. Dat is een grote opgave, want veel vervuilende Duitse bedrijven zijn in deze deelstaat gevestigd, zoals staalbedrijf Thyssenkrupp in Duisburg, dat verantwoordelijk is voor 2,5 procent van de totale Duitse CO2-uitstoot. 

Noordrijn-Westfalen kan in de transitie van fossiele brandstoffen naar onder meer groene waterstof niet zonder Nederland, legde de minister-president van de deelstaat, Hendrik Wüst (CDU), uit aan de pers. Dat is ook waarom hij de koning heeft uitgenodigd. Koning Willem-Alexander reist al enige tijd de wereld rond om contacten te leggen voor de import van groene waterstof, die met duurzame bronnen zoals wind- of zonne-energie is geproduceerd. Wüst: “We hebben voor onze industrie meer waterstof nodig dan we zelf kunnen maken. We hebben de Benelux nodig, en vooral de haven van Rotterdam om te importeren." 

Op het chemiepark, waar de koning en Wüst verschillende demonstraties krijgen, draait het vooral om het transport van waterstof. Voor grensoverschrijdende samenwerking tussen Nederland en Duitsland is een goede infrastructuur van levensbelang. Die is er nu nog niet, vertelde Andreas Cieslik, hoofd pijpleidingen bij chemiebedrijf Evonik Industries. “Maar we maken bestaande aardgasleidingen geschikt om waterstof doorheen te laten stromen. Vanaf 2025 moet de eerste, lokaal geproduceerde groene waterstof via de pijpleidingen naar het chemiepark en andere industriebedrijven komen.” Een verbinding met Nederland staat voor 2027 gepland, toonde Cieslik op een plattegrond aan de delegatie. 

Waterstofnetwerk

Nederland is al begonnen met de aanleg van een nationaal waterstofnetwerk, eveneens gemaakt van voormalige pijpleidingen voor aardgas. De koning gaf eind oktober het startsein voor de bouw in de Rotterdamse haven. Ook hier komt een verbinding met Duitsland, de zogeheten Delta Rhine Corridor. “Nederland is een van de eerste landen die zijn infrastructuur op orde zal hebben”, zei de koning in vloeiend Duits tijdens de lunch met Wüst en andere hoogwaardigheidsbekleders. Hij leek de Duitsers ook te willen aansporen tot tempo. “Ik hoop dat rond mijn zestigste verjaardag - in april 2027 - de eerste interconnecties tussen Nederland en Duitsland gerealiseerd zijn, misschien iets om samen te vieren?”

Voor het volgende onderdeel vertrokken de koning en de delegatie naar het Zentrum für Brennstoffzellen-Technik (ZBT) in Duisburg. Dit instituut onderzoekt en ontwikkelt duurzame brandstofcellen, die voertuigen zoals vrachtwagens of schepen kunnen aandrijven. Hiervoor werkt het ZBT sinds 2018 nauw samen met de Nederlandse ontwikkelaar Nedstack Fuel Cell Technology. “Hier draait het om het opslaan van energie uit groene waterstof”, legde Joost Sallevelt van Nedstack in een testruimte aan de koning uit. Hij presenteerde de nieuwste generatie brandstofcel, die vanwege zijn grote vermogen en lange levensduur gebruikt kan worden voor schepen. 

Buiten op het testterrein kregen de koning en Wüst uitleg over een waterstofauto, want groene waterstof kan ook direct als brandstof dienen. Het ZBT werkt aan technologie om bijvoorbeeld auto’s, vrachtwagens of treinen efficiënter vol te tanken met waterstof. In de waterstofauto, een Hyundai, reden de koning en Wüst samen naar de haven van Duisburg, waar zij een rondleiding kregen op de MS Antonie, het eerste binnenvaartschip dat volledig op groene waterstof kan varen, mede door de sterke brandstofcel. 

Nog geen markt

Het bezoek van de koning moest vooral laten zien dat duurzame waterstof veel te bieden heeft. Maar het werd ook duidelijk dat er de komende 10 tot 15 jaar geen serieuze markt is voor groene waterstof. De bal ligt nu bij de bedrijven om de overstap naar waterstof te maken, maar dat gebeurt nog weinig, bleek uit de geluiden van bedrijven die onder leiding van staatssecretaris Mijnbouw Hans Vijlbrief (D66) met de koning waren meegereisd naar Noordrijn-Westfalen. De overstap naar groene waterstof is duur, terwijl de klanten niet meer gaan betalen voor het eindproduct. 

“Het is een feit dat de energietransitie geld gaat kosten”, zei de koning tijdens een afsluitende persconferentie op een rondvaartboot over de Rijn. “Natuurlijk, fossiele brandstoffen zijn vaak goedkoper dan duurzame energie, maar als we de totale kosten van klimaatverandering meenemen, de kosten voor natuurbranden, overstromingen en massamigratie door onleefbare plekken op aarde, dan zijn fossiele brandstoffen de duurste optie die er is.” Het afgelopen jaar reisde Willem-Alexander onder meer naar Spanje en Zuid-Afrika om over groene waterstof-samenwerkingen te spreken.

Privé proberen de koning en zijn familie zoveel mogelijk te doen om energie te besparen, vertelde hij: “Na het begin van de oorlog in Oekraïne hebben we overal in huis de temperatuur op maximaal 18 graden gezet. Dat is een enorme besparing geweest, zeker in een oud huis als ons paleis.”

Op de vraag van Duitslandweb, over wat er nodig is om de ontbrekende markt voor groene waterstof te creëren, antwoordde de koning dat Nederland en NRW zich juist nu moeten voorbereiden op een grote vraag naar groene waterstof in de toekomst: “Over 10 tot 15 jaar, als groene waterstof de energiebron wordt voor de industrie, stijgt de vraag plotseling exponentieel. Als de industrie het dan nodig heeft, moeten wij zorgen dat we kunnen leveren.”

Samen importeren

Met oog op die ontwikkeling bekrachtigden Nederland en Duitsland tijdens het werkbezoek de afspraak om gezamenlijk vanaf 2027 groene waterstof te importeren, onder meer uit Zuid-Afrika en Spanje. Daarvoor stellen de buurlanden allebei 300 miljoen euro ter beschikking. Door samen op te trekken en lange leveringscontracten af te sluiten, proberen ze de laagst mogelijke prijs te betalen. Door de waterstof door te verkopen aan bedrijven, profiteren die ook van de gunstige prijs. 

Het is volgens Wüst ook belangrijk om de vraag naar groene waterstof te creëren. “Als er een gegarandeerde vraag komt naar groene waterstof, loont het voor iedereen die bij de waterstofketen betrokken is om investeringen te doen. Die gegarandeerde vraag maken we mogelijk met staatsfinanciering.” Als voorbeeld noemde Wüst staalbedrijf Thyssenkrupp, waar momenteel met steun van de deelstaat een oven in aanbouw is die volledig op waterstof kan gaan draaien. “In eerste instantie zal de installatie op aardgas werken, daarna op waterstof. Als het zover is, zal de behoefte aan groene waterstof zeer, zeer groot zijn”, aldus de deelstaatpremier tegen Duitslandweb. 

Voor de bouw van de nieuwe duurzame installatie, die in totaal zo’n twee miljard euro kost, ontving Thyssenkrupp 700 miljoen euro van NRW. Het staalbedrijf in Duisburg stoot per jaar ongeveer 20 miljoen ton CO2 uit. Als de nieuwe installatie klaar is - naar verwachting eind 2026 - en vervolgens volledig met waterstof kan worden aangedreven, levert dat Thyssenkrupp een besparing van 3,5 miljoen ton CO2 op, schrijft de regionale omroep WDR. Maar zover is het nog lang niet. De volumes waterstof die daarvoor nodig zijn, heeft Duitsland niet. Een grensoverschrijdend netwerk van pijpleidingen om waterstof via Nederland aan te voeren, staat nog in de kinderschoenen. 

Met optimisme en overtuiging over een toekomst met groene waterstof sloten de koning en Wüst hun gezamenlijke bezoek aan NRW af. Ze loofden hun ‘enge Freundschaft’ (hechte vriendschap). Honderden handen werden geschud en ervaringen van bedrijven uitgewisseld. Een wereld vol waterstofauto’s, schepen en klimaatneutrale industrie lijkt nog mijlenver weg, maar zoals iemand tijdens dit werkbezoek treffend opmerkte: “De industriële revolutie was ook niet in twee dagen gepiept.”