Historische zeiltocht naar Berlijn
Willem Plet herhaalt memorabele zeiltocht uit 1987

Stichting Muurbrekers wil met de zeiltocht naar Berlijn aandacht vragen voor het toenemend aantal grensmuren in de wereld. Duitslandweb sprak met Willem Plet, de initiatiefnemer van dit project.

In 1987 voeren 22 traditionele zeilschepen van Nederland naar het toen nog door de Muur gedeelde Berlijn. Oost-Berlijn was de hoofdstad van de communistische DDR, het vrije West-Berlijn lag als een eilandje, geïsoleerd en ommuurd, in Oost-Duitsland. De schepen zouden op uitnodiging van West-Berlijn deelnemen aan de viering van het 750-jarig bestaan van de stad. De reis was op het hoogste politieke niveau mogelijk gemaakt: niet eerder voeren passagiersschepen door de DDR naar West-Berlijn, en zeker geen buitenlandse. De bekende zeiler Reid de Jong was in Nederland de centrale figuur achter het project. Hij presenteerde de tocht als een symbolische vredesvaart door het gedeelde Duitsland.

Conflicten 

Oost-Berlijn vond dat het niet kon achterlijven bij de prestigieuze feesten in het westen van de stad en organiseerde, in hetzelfde weekend, ook een waterfeest ter ere van het stadsjubileum. De Nederlandse schepen zouden beide delen van Berlijn aandoen. Pas onderweg werd het de bemanning duidelijk dat de feesten op dezelfde dag plaatsvonden. Na felle discussies werd besloten de vloot te splitsen. De meeste schippers kozen intuïtief voor Oost-Berlijn, ook De Jong, die een zwak had voor de DDR. Tot verbijstering van de West-Berlijnse officials, die klaar stonden om de schepen te verwelkomen, boog een deel van de vloot af richting Oost-Berlijn. Uren van hectisch overleg volgden. Uiteindelijk eindigden de meeste schepen in West-Berlijn, twee schepen namen in de DDR deel aan het waterfeest. In de dagen erna voeren meer schippers door de Muur naar Oost-Berlijn, waar ze konden rekenen op een hartelijke ontvangst. De omstreden reis naar Berlijn hield de gemoederen in de Nederlandse zeilwereld nog lang bezig.

 Willem Plet (28) las in een boek over Reid de Jong en zijn avontuur aan weerszijden van de Berlijnse Muur. Tijdens een kerstdiner in Berlijn in december hoorde hij van zijn schoonfamilie over een ondernemer die delen van de Berlijnse Muur ter beschikking stelt aan kunstenaars. Plet kreeg het idee om de handel in muurdelen met een eerbetoon aan de memorabele zeiltocht te combineren.

Muur naar Nederland 

Hij wil de reis nog eens maken, en op de terugtocht delen van de Muur meenemen naar Nederland. “Natuurlijk is het gewoon mooi om naar Berlijn te varen”, stelt Plet -zelf ook een enthousiast zeiler- stralend. Hij werkt als journalist voor het blad Zeilen en voer in 2009 en 2010 zes maanden als lichtmatroos mee op de Beagle, het zeilschip van de gelijknamige VPRO-serie. Maar Plet vindt alleen een ode aan de schippers van 1987 niet genoeg. “Ik wil er een groter doel aan verbinden.”

Dat grotere doel is het aan de kaak stellen van grensmuren in de wereld. Door delen van de Berlijnse Muur naar Nederland te brengen wil Plets stichting Muurbrekers de viering van de vijfentwintigste verjaardag van de val van de Muur aangrijpen om op een apolitieke manier bewustzijn te kweken.

Plet: “Op dit moment worden er meer grensmuren gebouwd dan ooit. Dat is tegenstrijdig met het verdwijnen van andere, minder zichtbare, muren. Aan de ene kant zijn veel muren door de globalisering doorbroken. Tegelijkertijd bouwen we muren om diegenen te weren die aan de verliezende kant staan van het globaliseringsproces. Neem de zwaar beveiligde muren tussen twee landen om migranten tegen te houden, zoals die tussen Mexico en de Verenigde Staten.” Het doel van Muurbrekers sluit mooi aan bij de festiviteiten in Berlijn rond de viering van de val van de Muur, die dit jaar als slogan hebben 'Hoop op een wereld zonder muren'.

Rumvaten 

 Op 13 augustus vertrekken minstens vier zeilschepen naar Berlijn – precies 53 jaar na de bouw van de Muur. Een van de schepen, de Ebenhaezer, was er in 1987 ook bij, met dezelfde schipper. “Onze boodschap is net als toen een van vrede en vrijheid”, aldus Plet. In Berlijn worden de schepen verwelkomd door een delegatie van de Nederlandse ambassade en van het stadsdeel Mitte.

De schippers komen niet met lege handen. “We vonden het zonde de vrachtschepen leeg naar Berlijn te laten varen”, aldus Plet. “We hebben verschillende bedrijven bereid gevonden waren aan Berlijn te schenken. De rederij Fair Transport, bijvoorbeeld, schenkt twee lege rumvaten voor Berlijnse bierbrouwers. Verder nemen we koffie, cacao en chocola mee. En 20.000 bloembollen, een geschenk van de Nederlandse bloembollensector aan Berlijn.”

De schepen nemen vier muurdelen van bijna drieduizend kilo per stuk mee terug. Voordat de zeilschepen vertrekken, worden de delen van de Muur in Berlijn beschilderd door Nederlandse kunstenaars en geëxposeerd in de historische haven van Berlijn. De kunstenaars Michiel Ragnar en Bas van der Wal hebben al muurdelen bij Muurbrekers gereserveerd.

Als alles volgens plan verloopt, worden de segmenten in Nederland verspreid door het land tentoongesteld op de vijfentwintigste verjaardag van de val de Muur, op 9 november 2014. Het transport zelf wordt nog een hele logistieke operatie, aldus Plet. “Een segment weegt 2,7 ton, heeft een lengte van 3,6, breedte van 1,2 en diepte van 1,8 meter. Het is niet zomaar een stukje muur.”

Waar de muurdelen na de expositie uiteindelijk onderdak zullen vinden, is nog niet duidelijk. Plet: “Ik heb zo’n dertig gemeenten aangeschreven om hen ervan te overtuigen dat zo’n stuk in hun gemeente niet zou misstaan. Daar heb ik een aantal voorzichtig-positieve reacties op, maar het loopt nog niet storm. Ik heb meer hoop op private partijen.” In de toekomst wil stichting Muurbrekers doorgaan met het aan de kaak stellen van grensmuren. “We denken bijvoorbeeld aan kunstenaars die wereldwijd grensmuren beschilderen, als zeer hoogwaardig en kunstzinnig protest tegen deze muren.”

Het hele verhaal over de tocht in 1987 staat op de website van de Stichting Muurbrekers