Beieren scoort met excellentie in het onderwijs
Verdieping en oriëntatie op universiteit centraal in deelstaat

Het door professor Kurt Heller ontworpen ‘Munich Model of Giftedness’ vormt de basis van het Beierse beleid voor hoogbegaafdheid en geniet internationale bekendheid. De Ludwig-Maximilian-Universität (LMU) in München heeft een speciaal Zentrum für Begabungsforschung en doet veel onderzoek naar hoogbegaafdheid. Hoogbegaafdheid is een individuele capaciteit voor buitengewone prestaties, zegt Heller. Hij ontving vorige maand een groep Nederlandse docenten die deelnamen aan een studiereis georganiseerd door het Duitsland Instituut Amsterdam. Of die capaciteit ook daadwerkelijk tot prestaties leidt hangt af van persoonskenmerken en de sociale omgeving, aldus Heller. Aan de universiteit bevindt zich ook de Begabungspsychologische Beratungsstelle, een adviescentrum waar ouders met hoogbegaafde kinderen terecht kunnen voor intelligentietests, professionele hulpverlening en advies.

Beieren ziet zichzelf als kampioen onderwijs. Dat beeld wordt bevestigd door resultaten uit PISA-studies, een onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling OESO naar onderwijs in 65 industrielanden. De PISA-test van 2010 toonde dat binnen Duitsland de zuidelijke deelstaten Beieren, Saksen en Baden-Württemberg het beste presteren. Volgens de onderzoekers ligt dat voornamelijk aan een grotere nadruk op het belang van goede prestaties, beter opgeleide leraren en een hogere kwaliteit van de lessen.

Onderwijs is in Duitsland een deelstaataangelegenheid. Deelstaten bepalen grotendeels zelf hun onderwijsbeleid. Sinds enkele jaren voert Beieren gericht beleid om de prestaties van bijzonder begaafde leerlingen te bevorderen. De deelstaat doet dat door onderzoek naar hoogbegaafdheid aan de universiteit, extra activiteiten op middelbare scholen en samenwerkingsverbanden tussen scholen en universiteiten.

Speech van Obama

Een aantal scholen in Beieren heeft speciale klassen voor begaafde kinderen zoals het Maria-Theresia-Gymnasium in München en het Otto-von-Taube-Gymnasium in Gauting. Beide scholen hebben speciale klassen, gericht op bijzonder gemotiveerde scholieren die opdrachten op een originele manier oplossen. Het begrip enrichment staat daarbij centraal. Scholieren gaan niet sneller dan hun leeftijdsgenoten door de stof maar verdiepen juist hun kennis.

Het Otto-von-Taube-Gymnasium heeft speciale klassen voor hoogbegaafde leerlingen vanaf de vijfde klas. “Het is het vlaggeschip van de individuele begeleiding”, zegt schoolleidster Sylke Wischnevsky. Een kijkje in de klas bij het vak Engels maakt duidelijk hoe het er in zo’n speciale klas aan toegaat. De scholieren spreken alleen Engels met elkaar en de docent. Acht meisjes en vijf jongens analyseren een speech van de Amerikaanse president Obama en vergelijken dat met de ‘Declaration of Independence’, die ze een week eerder hebben behandeld. Het gaat niet om grammatica of woordenlijsten maar om verbanden leggen en dieper in de taal duiken.

Leerlingen van het Otto-von-Taube-Gymnasium kunnen vanaf de elfde klas - het Duitse equivalent van VWO 5 - deelnemen aan het TUM-Kolleg, een samenwerkingsverband met de Technische-Universität-München. Elke woensdag gaan de scholieren uit de hoogste klas de hele dag naar de TU. De faculteiten stellen tijdens echte colleges hun studies voor aan de scholieren. Onder begeleiding van een wetenschapper werken ze aan een academisch werkstuk. Volgens Hans Joachim Stumpf, directielid van het gymnasium, hebben scholieren én de universiteit voordeel van het programma. “De scholieren kiezen door de kennismaking een studie die bij ze past en ze leren de universiteit kennen. Met het werkstuk verdienen ze alvast studiepunten.” Volgens Stumpf is het programma succesvol: “Leerlingen die meedoen aan het TUM-Kolleg halen betere cijfers op school, vooral in de natuurwetenschappen.”

'Unitag'

Het Beierse ministerie van Onderwijs vindt het belangrijk dat getalenteerde scholieren zich al vroeg kunnen oriënteren op een studie aan de universiteit. Het ministerie selecteert elk halfjaar een groep van 30 getalenteerde scholieren voor het project Unitag. De scholieren gaan elke vrijdag naar de LMU voor een algemene inleiding in nagenoeg alle wetenschapsvelden. “Unitag stelt scholieren in staat om op basis van eigen ervaringen een studie te kiezen. Daarnaast is het project voor de universiteit een kans om talentvolle scholieren aan zich te binden”, aldus prof. dr. Markus Janka, wetenschappelijk coördinator van het project. De scholieren hebben tijdens het project toegang tot alle faciliteiten van de universiteit. Zijn collega’s zijn erg enthousiast, zegt Janka. “De leerlingen zijn snel van begrip en houden van discussiëren. Sommige collega’s merken op dat ze veel geïnteresseerder zijn dan hun eigen studenten.”

Ook het Deutsches Museum in München, een museum over natuurwetenschap en techniek, biedt speciale cursussen voor begaafde leerlingen aan. De cursussen zijn gelinkt aan de tentoonstellingen. In een speciaal lab kunnen scholieren bijvoorbeeld leren hoe ze een robot zodanig moeten programmeren dat het een lijn van zwarte tape kan volgen. Tijdens wedstrijden wordt gekeken welke robot het beste met veranderende omstandigheden en obstakels kan omgaan. De uitgebreide museumcollectie van apparaten en technische snufjes ondersteunt wat de leerlingen tijdens het programmeren hebben geleerd.

Het ministerie van Onderwijs legt een zwaartepunt bij de verbinding tussen gymnasium en universiteit. Voor sommige deelnemers aan de studiereis, in meerderheid docenten uit het Nederlandse middelbaar onderwijs, is dat een eye-opener. Twee docenten uit Delft: “De Technische Universiteit ligt praktisch in de achtertuin van onze school. Daar kunnen we dus veel meer mee doen.”