Duitslandweb logo Duitslandweb

Warum, wieso: is nudisme zo populair in Oost-Duitsland?
Wat je altijd al over Duitsland wilde weten maar nooit durfde te vragen

Achtergrond - 28 oktober 2021 - Auteurs: Wiebke Pittlik, Jesse Oude Egberink

Oost-Duitsers staan bekend om hun voorliefde voor naakt recreëren. De Freikörperkultur, vaak aangeduid met de afkorting FKK, is een diepgewortelde Duitse traditie. Met name aan de Oostzeestranden van Oost-Duitsland liggen strandgangers nog graag in hun adamskostuum aan het water.

Warum, wieso: is nudisme zo populair in Oost-Duitsland?
© DIA / Marja Verburg
Rechtsaf voor het FKK-strand, Rügen

Natuurlijk zijn er de speciaal voor nudisten ingerichte campings en stranden, die zijn er in andere landen ook, maar in Oost-Duitsland is bloot zwemmen voor veel mensen iets heel gewoons. Oost-Duitsers zien de Freikörperkultur als een van de laatste overblijfselen van de DDR-cultuur, is een veelgehoorde verklaring.

Het moderne nudisme vindt zijn oorsprong in het Duitsland van de negentiende eeuw. In een tijd van snelle industrialisatie en verstedelijking, kregen sommigen de behoefte om afstand te nemen van de moderne maatschappij. Met nieuwe voedingswijzen, wandel- en sportverenigingen, en door af te zien van vlees, tabak en alcohol probeerden mensen de samenleving te ontvluchten en dichter bij de natuur te komen. Kunstenaars en schrijvers uit die tijd beschrijven hun ervaringen met bloot zijn in de tuin of in de natuur, en wind en water op de huid voelen.

Als onderdeel van deze Lebensreform-beweging, deed ook de nudistische of naturistische leefstijl voor het eerst zijn intrede in Europa. In 1893 richtten 50 Duitsers in Essen de eerste nudistenvereniging ter wereld op, en in 1903 werd in Lübeck het eerste naturistenterrein opgezet. De naaktcultuur verspreidde zich al snel naar andere landen in Europa. Terwijl de Lebensreform-beweging het leven op het platteland idealiseerde, was deze vooral populair in de grote steden, met name in en rondom Berlijn.

Massabeweging

Na de Eerste Wereldoorlog groeide de naturistencultuur in Duitsland uit tot een grote beweging. In 1925 werd voor het eerst de term Freikörperkultur gebruikt, en in 1930 waren bijna 25.000 Duitsers lid van een officiële FKK-organisatie. Nergens anders was het naturisme zo wijdverbreid.

De nazi’s stonden aanvankelijk vijandig tegenover de snel groeiende en als immoreel geziene Freikörperkultur. Maar de beweging werd gedurende het twaalfjarig nazibewind relatief met rust gelaten. De nadruk op de kracht en de schoonheid van het gezonde lichaam paste in de nazi-ideologie. SS-leider Heinrich Himmler besloot in 1936 per decreet de Freikörperkultur niet langer te hinderen. In 1942 werd met de ‘Polizeiverordnung zur Regelung des Badewesens’ geregeld hoe en waar mensen in het Derde Rijk mochten zwemmen. In de verordening werd bepaald dat nudisten daar mochten zonnen, waar anderen het niet konden zien.

Warum, wieso?Waarom betalen Duitsers nog vaak met contant geld? Waarom mag je op de Duitse Autobahn zo hard rijden? In de serie ‘Warum, wieso?’ zoeken we antwoorden op vragen over Duitse eigenaardigheden.

Na 1945 werd de Freikörperkultur met name ten oosten van het IJzeren Gordijn zeer populair; de stranden van de Oostzee raakten bezaaid met naakt zonnende mensen. Het communistisch regime van de DDR tolereerde de nudistische leefstijl, en na het aantreden van Erich Honecker in 1971 werd de Freikörperkultur in Oost-Duitsland officieel toegestaan. Om een beter aanzien in binnen- en buitenland te krijgen, wilde Honecker de DDR een opener karakter geven. Het toelaten van nudisme was een uitgelezen mogelijkheid om aan de buitenwereld te bewijzen dat de DDR een vrije maatschappij was.

Voor de DDR-burgers zelf was de Freikörperkultur een manier om een persoonlijke vrijheid te voelen die vaak niet bereikbaar was in de dictatuur, zegt cultuurhistoricus Maren Möhring in een artikel op de website van het Goethe Institut uit 2015. Het was populair in de DDR omdat het een moment van autonomie en speelruimte was, een gevoel om tenminste aan het Oostzeestrand ongestoord te zijn. Möhring ziet nog een reden voor de populariteit van FKK in de DDR: religie speelde er geen grote rol. In Zuid-Europa is door het katholicisme een andere relatie met het eigen lichaam ontstaan, daar geldt het naakte lijf als onbetamelijk, legde Möhring uit. 

In West-Duitsland speelde FKK een rol in de linkse bewegingen van de jaren 60, 70 en 80, die het lichaam liefst zo naturel mogelijk zagen, inclusief beharing en zonder beha, zwembroek of bikini.

Dalende populariteit

Dat met name Oost-Duitsers zijn grootgebracht met de Freikörperkultur, is ook vandaag nog terug te zien. Uit een peiling van Yougov van dit jaar blijkt dat mensen uit de voormalige DDR zich prettiger voelen op naaktstranden of in de sauna dan hun landgenoten uit het westen. 36 procent van de Oost-Duitsers gaf aan daar geen enkel probleem mee te hebben, tegenover 26 procent van de West-Duitsers.

FKK-strand in de buurt van Cottbus, 1982. Afb: Bundesarchiv/cc

De Freikörperkultur heeft na de val van de Muur in heel Duitsland aan populariteit ingeboet. In de jaren 70 en 80 waren er nog honderdduizenden nudisten op Duitse campings, stranden en parken te vinden. Tegenwoordig zijn steeds minder Duitsers lid van een nudistenvereniging. In 2019 telde de Duitse vereniging voor Freikörperkultur (DFK) nog maar 30.000 leden, waarvan de meesten 50 jaar of ouder zijn. 

De tijden zijn preutser geworden. Deskundigen wijzen naar de rol van sociale media. Met name jonge mensen voelen zich niet meer aangetrokken tot de Freikörperkultur; door platformen als Facebook en Instagram zouden jongere generaties meer met een gevoel van schaamte over hun eigen lichaam opgroeien. Op internet worden vooral lichamen getoond die als perfect worden gezien.

Enkele Weense musea haalden onlangs het nieuws, nadat ze besloten hun kunst voortaan op OnlyFans te tonen, een platform dat ook voor pornografisch materiaal wordt gebruikt. De musea zagen zich hiertoe genoodzaakt omdat Instagram en TikTok het naakt in kunstwerken censureerden en posts verwijderden.

DDR-cultuur

Met de dalende populariteit van de FKK dreigt ook een stukje DDR-cultuur verloren te gaan, vindt Gregor Gysi, partijprominent van Die Linke. Gysi heeft zich meermaals uitgesproken voor de Freikörperkultur en eist meer nudistenterreinen in Duitsland. Volgens hem is de nudistische leefstijl na 1990 minder populair geworden door de “pornografische blik” van de West-Duitsers.

Dat Gysi in zijn opvatting niet alleen staat, blijkt uit een krantenartikel van augustus vorig jaar, in de Lausitzer Rundschau: Twee FKK-ers hadden aan een Oost-Duits meer een 21-jarige vrouw gesommeerd haar bikini uit te trekken. De twee nudisten gaven haar te verstaan dat de Freikörperkultur het enige is dat nog van de DDR over is. “Al het andere is door de ‘Wessis’ (West-Duitsers, red.) afgenomen.”

Reacties

Robert van Hekezen - 24 juli 2023 15:23

Was de populariteit van nudisme en naturisme in de DDR niet gewoon te 'wijten' aan het feit dat badkleding, zoals zoveel andere gebruiksvoorwerpen, moeilijk te krijgen (te koop) was?

Reageer
Sam - 22 juni 2023 15:27

Kunnen ze in Nederland wat van overnemen, het naaktpark van duitsland

Reageer
Till - 12 juni 2022 17:33

Mooi geschreven.

Ik vindt het echt jammer, dat de generatie weer preutser is geworden. Ik denk dat Sociale media maar ook globalisering een grote rol spelen.

Reageer
Sies - 13 december 2021 15:28

Het zijn geen nudisten maar naturisten, mensen die naakt recreëren ipv de hele dag naakt willen lopen.

Reageer
Wiebke Pittlik Sies - 13 december 2021 18:16

Het onderscheid dat veel wordt gemaakt is dat naturisten het als een leefstijl zien om zoveel mogelijk in harmonie met de natuur te leven, naakt zijn is daar onderdeel van. Terwijl nudisten het niet als een gehele leefstijl zien, maar gewoon graag doen. Ik heb wel in bovenstaande tekst een enkele keer de term nudisme vervangen door naturisme, omdat zeker in de beginperiode er meer sprake lijkt van naturisme dan nudisme. Groet, de redactie

Maximaal 500 tekens toegestaan

Lees meer:

Duitse cannabiswet stuit nog steeds op bezwaar

Duitse cannabiswet stuit nog steeds op bezwaar

De Duitse regering wil wiet roken legaliseren voor volwassenen. Of de streefdatum van 1 april wordt gehaald is nog ongewis.


Lees meer

Protest in het bos: Grünheide verzet zich tegen Tesla

Protest in het bos: Grünheide verzet zich tegen Tesla

De Tesla-fabriek bij Berlijn is na een aanslag tijdelijk dicht. De Gigafactory roept al langer weerstand op. Activisten distantiëren zich van het geweld.


Lees meer

Nieuwe Duitse staatsburgers moeten Joods leven respecteren

Nieuwe Duitse staatsburgers moeten Joods leven respecteren

Duitsland voelt vanwege het naziverleden een speciale verantwoordelijkheid voor Joods leven. Dat moeten inburgeraars respecteren.


Lees meer

Duitse historici in debat over ‘Nie wieder ist jetzt’

Duitse historici in debat over ‘Nie wieder ist jetzt’

Een dag na de massale demonstratie tegen rechts-extremisme in Berlijn bogen vijf historici zich over de Duitse herinneringscultuur.


Lees meer


top
Op deze site worden cookies gebruikt, wilt u hiermee akkoord gaan?
Accepteer Weiger