Warum, Wieso: zijn er zoveel problemen op het Duitse spoor?
Wat je altijd over Duitsland wilde weten maar nooit durfde te vragen

Bij de ooit zo punctuele Deutsche Bahn (DB) lijkt nu geen trein meer op tijd te kunnen rijden. Dat ondervond ook het Nederlandse voetbalelftal afgelopen juli tijdens het EK voetbal in Duitsland. Het team zou voor een wedstrijd per trein van Wolfsburg naar Dortmund reizen, een rit van zo’n 300 kilometer, maar de trein viel uit en de voetballers moesten last-minute het vliegtuig pakken. 

Ook veel voetbalsupporters klaagden steen en been over de problemen op het spoor. Zij waren notabene opgeroepen met de trein naar Duitsland te komen, want het EK moest het duurzaamste ooit worden. Weekblad Der Spiegel concludeerde dat DB de ‘enige echte tegenstander’ was geweest op het sporttoernooi.

Het percentage intercity-treinen dat de afgelopen zes maanden op tijd reed (dat betekent: met minder dan zes minuten vertraging) was 62,7 procent, duidelijk minder dan in dezelfde periode vorig jaar. Bij een vertraging van meer dan 60 minuten kunnen treinreizigers een deel van hun geld terugvragen. Dat gebeurde vorig jaar zo vaak dat DB 133 miljoen euro moest uitkeren, geld dat daardoor niet geïnvesteerd kon worden. Treinen die door een extreme vertraging uiteindelijk uitvallen, worden niet eens meegerekend in de statistieken.  

Een belangrijke reden is de slechte staat van het Duitse spoorwegnet. DB is een staatsbedrijf en afhankelijk van geld van de overheid. Die investeerde de afgelopen decennia veel te weinig in onderhoud en vernieuwing, waardoor DB 'chronisch ondergefinancierd’ is, schreef de regionale omroep RBB24. DB kampt met een schuld van circa 34 miljard euro, mede opgelopen tijdens de corona-pandemie, toen er nauwelijks reizigers waren. Ook na de pandemie is het aantal mensen dat met de trein reist nog niet op het oude niveau. 

Veel spoorlijnen en systemen zijn inmiddels zo verouderd, dat ze vaak niet meer goed te repareren zijn. Laat staan dat ze gebruikt kunnen worden voor digitaal bestuurd vervoer, wat in de toekomst standaard zal worden. DB begon daarom afgelopen juli, een dag na het EK, met het grootste onderhoudsprogramma in de geschiedenis van de Duitse spoorwegen.  

Waarom betalen Duitsers nog vaak met contant geld? Waarom mag je op de Duitse Autobahn zo hard rijden? In de serie ‘Warum, wieso?’ zoeken we antwoorden op vragen over Duitse eigenaardigheden.

Dat heeft ingrijpende gevolgen voor het treinverkeer en de reizigers. Tot 2030 gaan 40 veelgebruikte spoortrajecten volledig op de schop. Kosten: zo’n 45 miljard euro. Als eerste is de zogenoemde ‘Riedbahn’ aan de beurt: het veelgebruikte traject tussen Frankfurt am Main en Mannheim, midden door Duitsland. Nu moeten de ongeveer 300 treinen die daar dagelijks overheen gaan een aangepaste snelheid rijden, meer laten de verouderde rails uit de negentiende eeuw niet toe. 

Naast het achterstallige onderhoud zijn het ook de typisch Duitse bureaucratische hordes die het treinverkeer belemmeren. Bijvoorbeeld: in de regionale treinen tussen Berlijn en Frankfurt/Oder moeten reizigers het doorgaans zonder toiletten doen. De wc’s zijn al ruim twee jaar defect, omdat ze niet gereinigd en van schoon water voorzien kunnen worden. Tagesschau ontdekte dat dit komt doordat de waterleiding op de remise stuk is. Het kostte DB twee jaar om een vergunning van het stadsbestuur te krijgen om in de grond te mogen graven. Vervolgens reageerde niemand op de aanbesteding van de reparatieklus, waardoor het probleem voorlopig niet opgelost kan worden.

Waar treinreizigers in Duitsland waarschijnlijk voorlopig wel verlost van zijn, zijn omvangrijke stakingen. Afgelopen jaar legden machinisten meerdere keren het treinverkeer plat uit onvrede over de vastgelopen cao-onderhandelingen. Honderdduizenden forenzen en andere reizigers werden daarmee gedupeerd. Eind maart bereikten de machinistenvakbond GDL en DB een akkoord. Beide partijen spraken af dat er in ieder geval tot en met februari 2026 niet meer wordt gestaakt. 

Of de druk op de treinmachinisten daarmee helemaal van de baan is, valt nog te bezien. Er zijn veel te weinig machinisten, vorig jaar was er een tekort van ruim 18.000. Ook aan rangeerterreinen om treinen te stallen is een groot gebrek. Kortom: de Deutsche Bahn is op veel terreinen overbelast. Met oog op de begrotingsproblemen van de Duitse regering lijkt het er niet op dat er snel financiële verlichting komt. Treinreizigers in Duitsland zullen voorlopig rekening moeten houden met 'Ausfälle und Verspätungen' (uitval en vertragingen).